Zeka Testlerine Kısa Bir Bakış

Psk. M. Duygu ÖZCANLI

“Zeka akıl yürütme, planlama, problem çözme, soyut düşünme, karmaşık düşünceleri kavrama ve sadece kitaptan değil, aynı zamanda deneyimden hızlıca öğrenmeyi içeren bir süreçtir (Gottfredson, 1997, s.13-23).’’

Zeka genel olarak insanın düşünmesi, algısı, sorun çözme becerisi ve bunu yönetebilmesi gibi performanslarını ölçtüğümüz her şeydir. Zeka testi ise kişinin beynindeki farklı bölgelerinin işlendiği ve bunların hangi bölgelerinde hangisinin daha baskın olduğuna baktığımız, bunların güçlü veya geliştirilmeye ihtiyaç duyulan yönlerinin beynin hangi farklı işlevlerinde yer aldığına baktığımız alandır ve performansa dayalı bir yöntemdir. Dünya'da ve Türkiye'de kullanılan birçok zeka testleri bulunmaktadır. Ancak Türkiye'de en fazla kullanılan üç farklı zeka testi uygulamasından bahsedebiliriz. Uygulanılması gereken zeka testlerinde aranılması gereken en önemli kriter, zeka testi çeşitlerinin uluslararası güvenilirliği ve Türkiye için de uyarlanmış olması gerekmektedir. Çocuk ve ergenlerin bilişsel yetenek ve becerilerini değerlendirmek için kullanılan testlerin yaş aralığı 2 yaş ile başlayıp 17 yaş 11 aya kadar uygulanılmasına karşın 6 yaş ile başlayıp 16 yaş 11 aya kadar olan testler en güncel olanıdır.

Zeka testi yapılırken zeka testi yapılacak olan odanın sakin, sessiz olması ve çocuğun dikkatini dağıtmayacak şekilde dizayn edilmesi, çocuğunun uykusunu almış ve tok olması ve fiziksel olarak sağlıklı bir durumda (grip, ateş gibi..) olması da önemli olmaktadır.

Akademik başarısızlık, hiperaktivite, okul korkusu, içe kapanıklılık, öğrenme güçlüğü gibi sıkıntılar yaşayan çocukları gözlemlediğimizde bir uzman tarafından zeka testleri yapabilir. Böylelikle çocuk kendi yaş grubuna göre hangi eğitimi almalı, çocuğun güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerini belirlemek için ve geliştirilmesi gereken yönlerini desteklemek ve güçlü yanlarını öğrenip arttırmak için ne gibi tanı, tedavi ve çalışma yapabiliriz, bunları öğrenip aileyi, öğretmenleri ve uzmanları yönlendirmek amacı ile uygulanılan testlerdir.

Zeka testi sonuçlarını yorumlarken, çocuğun kendi yaş gruplarına göre hangi aralıkta olduğuna bakılır. Çocuk kendi yaş grubu ay aralığında olan yaşıtları ile değerlendirilir. Çocuğu test performansına bakarken öğrenme güçlüğü var mı, hiperaktivite, dikkat eksikliği, kendi yaş gruplarına baktığımızda motor koordinasyon becerilerinin hangi düzeyde olduğunu ölçebiliriz. Ayrıca çocuğun test sonrası sonucunun dışında test sırasında ki teste karşı tutumu ve davranışları da bize bilgi vermektedir.

Çocuğa geçerlilik-güvenilirlikleri test edilmiş testleri uzmanlarca gerek duyulduğu takdirde başvurulması ve test eğitimi almış uzmanlar tarafından uygulanılması sonucunda elde edilen sonuçların yararlı olduğu bilinmektedir. Çocuğun uzman tarafından değerlendirdiği süreçte tek aracın test sonucu olmadığı da test sonuçları hakkında bize önemli ve unutulmaması gerekliliğinin de altını çizmek istiyorum.